Gemi Kira Sözleşmeleri ve Konişmento

GEMİ KİRA SÖZLEŞMELERİ

1.Gemi Kira Sözleşmesi Nedir?

Gemi Kira Sözleşmeleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.1119 - 1130 arasındaki hükümlerce düzenlenmiş olup, TTK. m.1119 uyarınca; “Kiraya verenin belirli bir süre için geminin kullanılmasını, kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmayı üstlendiği bir sözleşme” olarak tanımlanmıştır.

2.Gemi Kira Sözleşmesi Türleri Nedir?

Uluslararası denizcilikte ve Türkiye uygulamalarında sıklıkla karşılaşılan 3 türde gemi kiralama yapılmaktadır.

İlki ‘Çıplak Gemi Kira Sözleşmesi’ (Bareboat Charter Contracts) diye anılan türdür. Geminin kiracıya boş ve gemi adamları olmadan teslim edilmesi anlamına gelmektedir.

İkincisi ‘Donatılmış Gemi Kira Sözleşmesi’ (Demise Charter Contracts) diye anılan türdür. Gemi ile birlikte gemi adamlarının hizmetlerinin de kiracıya tahsis edilmesini sağlayan sözleşmedir.

Üçüncü olarak ‘Barecon 2001’ olarak anılan Baltık ve Uluslararası Denizcilik Konseyi(BIMCO) tarafından hazırlanmış tip sözleşmeler mevcuttur.

3.Gemi Kira Sözleşmesi Hangi Gemileri Kapsar?

TTK. m.931 uyarınca; “tahsis edildiği amaç, suda hareket etmesini gerektiren, yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan her araç, kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da, bu Kanun bakımından ‘gemi’ sayılır.” denilerek Deniz Ticaret Hukuku açısından ‘gemi’ tanımı yapılmıştır.

Bu hükümle beraber, bir yere devamlı suretle demirlenme, karaya oturtulma veya karada bulundurulma suretiyle örneğin lokanta, otel veya diğer herhangi bir şekilde işletilen su araçları, özgülendiği amaç suda hareket etmesini gerektirmediğinden gemi tanımının kapsamı dışında bırakılmıştır.

Aynı zamanda yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan bir su araçları (römorkerler v.b su araçları), kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da gemi sayıldığından, gemi kira sözleşmesinin konusunu oluşturur.

4.Gemi Kira Sözleşmesi Kurulması ve Şekli

TTK. m.1120 uyarınca; ‘Gemi kira sözleşmesinin taraflarından her biri, giderini vermek koşuluyla, sözleşme şartlarını içeren ve gemi kira çarter partisi olarak adlandırılan bir gemi kira senedi düzenlenmesini ve kendisine verilmesini isteyebilir.’

Gemi Kira Sözleşmeleri için şekil şartı öngörülmemiştir dolayısıyla TBK. m.12 uyarınca sözleşmelerde serbesti ilkesi gereğince; bu sözleşme türü sözlü olarak dahi kurulabilecektir. Ayrıca yine TBK. m.12 hükmü uyarınca; tarafların sözleşmenin tali noktaları üzerinde uyuşamamış olmaları sözleşmenin kurulmasına engel değildir. Geminin teslim edileceği yer, sefer yapabileceği yerler, sözleşmenin süresi, kullanım türü, kira bedelinin ödenme şekli veya yatırılacağı banka hesabı sözleşmenin tali noktalarına örnek olarak gösterilebilir.

Ayrıca 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 200.maddesi uyarınca, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri 2500 TL’ını geçen ve bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve

itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin senetle ispat olunması gerekir. Bu nedenle söz konusu miktarı geçen gemi kira sözleşmelerinin ispatı senetle olacağından yazılı şekilde yapılması daha doğrudur.

Taraflar gemi kira sözleşmesinin esaslı noktaları olan, geminin kullanımının kira bedeli karşılığında geçici bir süre kiracıya bırakılması konusunda karşılıklı olarak anlaşmalıdır. TTK. m.1121 hükmü uyarınca; sözleşmenin ‘Gemi Sicili’ne şerh edileceği öngörülmüştür.

 KONİŞMENTO

1.Konişmento Nedir?

*6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.1228 hükmünce tanımı yapılmıştır. Konişmento, yük teslim alındıktan sonra, yükletenin talebiyle; donatan, taşıyan, kaptan veya acentası tarafından düzenlenebilen ve yükün taşıma amacıylateslim alınıp, varma limanında konişmentonun haklı sahibi görünen kişiye teslimini sağlayan ve navlun sözleşmesini ispat eden kıymetli evrak türüdür.

2.Konişmento Türleri Nedir?

*Tesellüm Konişmentosu(Received For Shipment Bill Of Lading): Yükler taşıyana veya temsilcisine teslim edildiği zaman fakat fiili yüklemeden önce verilen konişmentodur.

*Yükleme Konişmentosu(Shipped Bill Of Lading): TTK. m.1228/2 hükmünce, yüklerin konduğu geminin adı ve yüklemenin tamamlanmış olduğu gün ve saat üzerine şerh edilerek, tesellüm konişmentosu, yükleme konişmentosu halini alır. *Taşıyan/Donatan Konişmentosu: Donatanın veya temsilcisinin, yetkisi dahilinde taşıyanın izni olmadan düzenlediği konişmentodur. TTK. m.1238 hükmünce, bu konişmentoda taşıyanın adı gösterilmezse, donatan taşıyan sayılır ve konişmentodan doğan borçlar bakımından taşıyan olarak yükümlüdür.

*Temiz Konişmento(Clean Bill Of Lading): Konişmento düzenlenirken, yükle ilgili bilgiler hakkında herhangi şerh içermeyen konişmentolar, temiz konişmentodur.

3.Konişmentonun İçeriği

TTK. m.1229 hükmünce; konişmentoda yer alacak kayıtlar belirtilmiştir. *Yükün Cinsi ile İlgili Kayıtlar: Yükletenin beyanlarına göre konişmentoya yazılır. Yük ambalajsız olarak teslim edilmişse; taşıyan veya kaptan, yükün yükleten tarafından bildirilen beyanla uyuşmadığını görürse, cinsini kendi tesbitine göre yazar , spesifik olarak ne olduğunu belirtir. Örneğin, narenciye diye yapılan beyanı ‘portakal’, ‘mandalina’ diye yazabilir. Yük ambalajlı ise; taşıyan ‘içerik belli değil’ şeklinde şerh koyabilir.

*Yükün Sayısı-Ağırlığı-Hacmi ile İlgili Kayıtlar: Yükün kaç parça olduğu, tartısı, boyutları ile ilgili olan kayıtlar, yük hakkında kantitatif bilgileri sağlar. TTK. m.1239 hükmünce; Yükletenin beyanların doğru olmadığının bilinmesi halinde, taşıyan gerekçesiyle konişmentoya şerh koymalıdır. Beyanların doğruluğunun kontrole imkan olmaması halinde, taşıyan ‘sayı belli değil’ , ‘ağırlık belli değil’ şeklinde şerh vermelidir. Beyanların doğruluğundan şüphe edilmesi halinde,  ‘sayı, tartı belli değil’ veya ‘içindeki belli değil’ şeklinde şerh verebilir. Taşıyan şerh verdiği durumlarda haklı gerekçelere dayandığını ispatla yükümlüdür. Verilen şerhler konişmetonun karine özelliğini ortadan kaldırır. *Yükün İşaretleri(Leading Marks) ile İlgili Kayıtlar: Yükü diğerlerinden ayırt edebilmek için, üstüne veya ambalajlı ise, kapların üstüne belirli işaretler konulması gerekir. Bu işaretler konişmentoya yazılır. Bu işaretler, yüklerin/ ambalajlarının üzerine basılmamışsa veya yolculuğun sonuna kadar okunaklı biçimde kalacak şekilde takılmamış/yapıştırılmamışsa, taşıyan işaretlerin durumu hakkında kuşkularını gösteren şerh verebilir.

*Yükün Dışarıdan Görülen Durumu: TTK. m.1229/1 hükmünce; yükün, haricen belli olan hal ve durumu konişmentoya yazılmalıdır. Yükün dış görünümüne dair bilgiye yer verilmemişse ‘haricen iyi halde’ teslim alındığı karine olarak kabul görür.

*Yükün Değeri: Yükün değerinin konişmentoda gösterilmesi zorunlu değildir. Konişmentoda yükün değeri yazıldığı durumlarda, TTK.m.1186/1 uyarınca, taşıyanın sorumluluğunu sınırlayan hüküm uygulanmaz ve herhangi bir hasar ve kayıp halinde, taşıyan konişmentoda yazan değerle sorumlu olur. Bununla beraber, taşıyanın konişmentoda yazılı değerin fahiş olduğunu ispat etmesi ve sorumluluktan kurtulma hakkı saklıdır.